Πριν απο 150 χρονια

Φέτος γιορτάζουμε την επέτειο 150 ετών από την έκδοση του πιο σημαντικού ίσως βιβλίου που έχει γραφεί στην ιστορία της ανθρωπότητας: «Περί της Καταγωγής των Ειδών», του Αγγλου φυσιοδίφη Κάρολου Δαρβίνου. Ενώ άλλα σημαντικά βιβλία ερμηνεύουν την οικονομία, την πολιτική, τους φυσικούς νόμους κ.λπ., στόχος του βιβλίου του Δαρβίνου ήταν να απαντήσει επιστημονικά σε ένα πολύ πιο σημαντικό ερώτημα:

Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Γιατί είμαστε αυτό που είμαστε;

Οι απαντήσεις που έδωσε ο Δαρβίνος δεν αφορούν μόνο τη φυσική μας ανατομία αλλά ακόμα και τους τρόπους συμπεριφοράς, τις συνήθειες και τη σκέψη μας. «Ολες οι προσπάθειες», γράφει ο διακεκριμένος ζωολόγος G.G.Simpson, «που έγιναν ώς το 1859 για να απαντηθεί το ερώτημα σχετικά με το νόημα της ζωής, είναι ανάξιες λόγου. Θα ήταν καλύτερο να τις αγνοήσουμε παντελώς».

Μέχρι τότε όλα τα ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ανθρώπου ανήκαν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του Θεού. Με την έκδοση του βιβλίου του Δαρβίνου, ο Μεγαλοδύναμος εξαφανίστηκε από το προσκήνιο και την θέση του πήρε ο βιολόγος ο γενετιστής, ο παλαιοντολόγος, ο ανθρωπογεωγράφος, ο ζωολόγος. Φυσικά, οι αντιδράσεις ήσαν έντονες και συνεχίζονται και σήμερα, παρά το γεγονός ότι η επιστήμη τον δικαίωσε απόλυτα.

Οι αντιδράσεις στις απόψεις του Δαρβίνου τότε, όπως και τώρα, δεν οφείλονταν μόνο στο γεγονός ότι παραμέρισε τον Θεό από τα ανθρώπινα τεκταινόμενα. Εκανε και μια άλλη εξίσου αιρετική πράξη: Υποστήριξε ότι η μελέτη του ανθρώπου θα αποτελούσε εφεξής μέρος της μελέτης του ζωικού βασιλείου, γιατί δεν μπορείς να καταλάβεις τον άνθρωπο αν δεν καταλάβεις τα άλλα έμβια όντα -από τους στενούς συγγενείς του, όπως ο χιμπατζής μέχρι τους πολύ μακρινούς συγγενείς του, όπως ο σολομός. Και αυτή φυσικά η άποψη προκάλεσε -και προκαλεί- θύελλα αντιδράσεων μεταξύ όσων θεωρούν ότι υπάρχει μια ποιοτική διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων -ότι δηλαδή ο άνθρωπος έχει κάνει μια ουσιαστική «υπέρβαση», που τον έχει αποκόψει οριστικά από το ζωικό βασίλειο.

Η θεωρία του Δαρβίνου μπορεί να συνοψιστεί σε μία μόνο λέξη: Αναπαραγωγή. Αυτός είναι ο ένας και μοναδικός στόχος της ανθρώπινης ύπαρξης. Επιβιώνουμε για να αναπαράγουμε -η επιβίωση είναι το μέσο για την αναπαραγωγή και όχι το αντίστροφο. «Τα σώματά μας είναι απλές μηχανές επιβίωσης» γράφει ο γνωστός καθηγητής Βιολογίας Richard Dawkins, «αυτόματα οχήματα τυφλά προγραμματισμένα να αποθηκεύουν τα μόρια -γονίδια- που θα περάσουν στις επόμενες γενιές. («Το εγωιστικό γονίδιο», εκδ. «Τροχαλία»)

Η «πάλη του σπέρματος» και όχι η πάλη των τάξεων είναι ο μηχανισμός που εξηγεί τη βασανιστική πορεία μας, που ξεκίνησε πριν από χιλιάδες χρόνια και μας έφερε από τη σαβάνα της Αφρικής στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις Βρυξέλλες.

Γιατί μας αρέσει η ζάχαρη; Γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό παιδοκτονιών το διαπράττουν οι θετοί γονείς; Γιατί οι άνδρες βρίσκουν ελκυστικές τις ξανθιές; Γιατί οι γυναίκες προτιμούν τους επιτυχημένους; Δικαιώνει ο δαρβινισμός την επιβίωση του ισχυρότερου; Οδηγεί η εξελικτική διαδικασία στον σοσιαλισμό ή στον φιλελευθερισμό; Είναι ο ρατσισμός φυσικό φαινόμενο; Γιατί υπάρχει οικογενειοκρατία στην πολιτική; Γιατί οι μουσικοί και οι τραγουδιστές έχουν περισσότερους ερωτικούς συντρόφους σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό; Γιατί οι άνθρωποι των πόλεων φοβούνται τα φίδια περισσότερο από τις πρίζες - παρότι πολύ περισσότεροι έχουν πεθάνει από τις πρίζες παρά από τα φίδια; Ποιο ήταν το πραγματικό νόημα της «Ιλιάδας»; Γιατί τρώμε «του σκασμού» στις γιορτές; Πού διαφέρει η ανδρική από τη γυναικεία ζήλια;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία η νέα αυτή στήλη αυτή θα προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις τις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες. Πάντοτε, φυσικά, από τη σκοπιά της «πάλης του σπέρματος».

Κάρολος (Ελευθεροτυπία 10/2/2009)