Golden boys, κουκουλοφόροι και το «καλό του συνόλου»
Αυτό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό με τα γεγονότα που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες είναι πόσο αναποτελεσματικές είναι οι επικλήσεις στο όνομα του «καλού του συνόλου». Είτε απευθύνονται προς εκείνους που καταστρέφουν εκπαιδευτικά ιδρύματα, καταστήματα και σιδηρόδρομους, είτε προς ομάδες συμφερόντων που προασπίζονται τα στενά συντεχνιακά τους συμφέροντα, αδιαφορώντας για τις ευρύτερες ζημιές στην κοινωνία, οι εκκλήσεις πάνε όλες γενικώς στο βρόντο.
Από τη σκοπιά λοιπόν της εξελικτικής θεωρίας προκύπτει το ερώτημα: τα άτομα που συμπεριφέρονται με αυτό τον ιδιοτελή τρόπο, αρνούμενοι να θυσιάσουν τα συμφέροντά τους στο βωμό του συνόλου, λειτουργούν «αφύσικα»; Ή αντιθέτως είναι «αφύσικη» -και για αυτό αναποτελεσματική- η επίκληση στο «καλό του συνόλου», προκειμένου να τους πείσει να σταματήσουν τις επιζήμιες δραστηριότητές τους; (Σ.σ.: το να είναι μια συμπεριφορά «φυσική» δεν σημαίνει ότι είναι κατ' ανάγκη «καλή»... αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).
Για πολλά χρόνια στη βιολογία της εξέλιξης επικρατούσε η περίφημη θεωρία της «επιλογής ομάδας». Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, μια ομάδα της οποίας τα μεμονωμένα μέλη είναι έτοιμα να θυσιαστούν για το καλό της έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει και να αναπαραχθεί, από ό,τι μια ομάδα στην οποία επικρατούν μόνο ιδιοτελή άτομα. Κατά συνέπεια η φυσική επιλογή θα ευνοήσει τις ομάδες ή τα είδη των οποίων τα μέλη είναι έτοιμα να θυσιαστούν για το καλό του συνόλου. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, π.χ. σε περιπτώσεις σπάνιων διατροφικών πόρων, ένα ζώο θα κρατήσει σε χαμηλούς ρυθμούς την αναπαραγωγή του, προκειμένου να μην αυξηθεί πολύ ο πληθυσμός και μ' αυτόν τον τρόπο μειωθούν καταστροφικά τα τρόφιμα. Μόνο οι ομάδες των ζώων που θα λειτουργούσαν με αυτό τον τρόπο θα επιβίωναν. Αντίθετα, οι ομάδες των οποίων τα μέλη λειτουργούσαν εγωιστικά και έκαναν πολλούς απογόνους, θα εξαφανίζονταν λόγω της υπερεκμετάλλευσης των διατροφικών πόρων.
Η θεωρία αυτή φαινόταν να εξηγεί εκ πρώτης άποψης περιπτώσεις «αυτοθυσίας» στο ζωικό βασίλειο, όπως τις φωνές που έβγαζαν ορισμένα πουλιά όταν έβλεπαν να πλησιάζει ένα αρπακτικό. Τα πουλιά με αυτό τον τρόπο προειδοποιούσαν τα μέλη της υπόλοιπης ομάδας και τους έδιναν τον χρόνο να φύγουν ή να κρυφτούν. Ομως ταυτόχρονα θυσίαζαν τον εαυτό τους, επισύροντας με τη φωνή τους την προσοχή του αρπακτικού. Αν λοιπόν ίσχυε η θεωρία της «επιλογής ομάδας», τότε πράγματι ο «αναρχικός» που καταστρέφει τη δημόσια περιουσία, ο αγρότης που κλείνει τους δρόμους για να πάρει μεγαλύτερες επιδοτήσεις και τα golden boys των τραπεζών που δυναμίτιζαν τις οικονομίες γενεών για να πάρουν μεγαλύτερα bonus, όλοι τους λειτουργούν «αφύσικα». Βάζοντας το κέφι τους υψηλότερα από το ομαδικό συμφέρον, παραβιάζουν τους φυσικούς νόμους που σύμφωνα με αυτή την αντίληψη ευνοούν τα κοινωνικά σύνολα, των οποίων τα μέλη λειτουργούν με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο.
Ομως, δυστυχώς, η θεωρία δεν ισχύει. Την ανατροπή της θεωρίας οφείλουμε στο κλασικό έργο Adaptation and Natural Selecton (Προσαρμογή και Φυσική Επιλογή -1966) του βιολόγου George Williams. Σύμφωνα με τον Williams η «επιλογή ομάδας» δεν μπορεί να έχει παίξει κανένα σοβαρό ρόλο στην εξέλιξη των έμβιων όντων για τον ακόλουθο λόγο. Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει ένα είδος πουλιών που αποτελείται από δύο τύπους, τον Α και τον Β. Οι Α αυτοθυσιάζονται αυτοκτονώντας, όταν υπάρχει έλλειψη τροφής, προκειμένου να επιβιώσει η υπόλοιπη ομάδα. Οι Β αντίθετα τρώνε πάντοτε «του σκασμού», αδιαφορώντας για το «καλό του συνόλου».Το ερώτημα είναι: ποιος από τους δύο τύπους θα αναπαραχθεί στην επόμενη γενιά; Η απάντηση είναι φυσικά ότι τα πουλιά που αυτοκτονούν δεν πρόκειται να αφήσουν απογόνους, ενώ αντίθετα αυτά που αρνήθηκαν να θυσιαστούν για το καλό του συνόλου θα αφήσουν. Ετσι, σε μερικές γενιές όλο το κοπάδι θα αποτελείται από τους Β, δηλαδή τα πουλιά που έχουν «ιδιοτελή» χαρακτηριστικά.
Η ανατροπή της θεωρίας της «επιλογής ομάδας» οδήγησε επίσης σε μια επανεξέταση των περιπτώσεων συμπεριφοράς ζώων, που παραδοσιακά ερμηνεύονταν ως περιπτώσεις αυτοθυσίας για το καλό της ομάδας -όπως τις χαρακτηριστικές «προειδοποιητικές» κραυγές ορισμένων πτηνών, στις οποίες αναφερθήκαμε προηγουμένως. Το πουλί που βγάζει την κραυγή, σύμφωνα με την παραδοσιακή θεωρία, ρισκάρει τον θάνατό του (αποκαλύπτοντας τη θέση του στο αρπακτικό), προκειμένου να προειδοποιήσει τους άλλους συντρόφους του. Αμ δε! Οπως έδειξαν σύγχρονα πειράματα, η κραυγή του πουλιού δεν απευθύνεται στους συντρόφους του, αλλά στο αρπακτικό. Με την κραυγή του το πουλί ενημερώνει τον θηρευτή ότι τον έχει δει και ότι κατά συνέπεια έχει όλο τον καιρό να διαφύγει κρυβόμενο, π.χ. στην πυκνή βλάστηση. «Κυνήγα τους άλλους, όχι εμένα γιατί εγώ σε έχω δει» λέει το πουλί στο αρπακτικό με την κραυγή του. Η συμπεριφορά του δεν στοχεύει στο «καλό του συνόλου», αλλά στην επιβίωση και αναπαραγωγή των δικών του γονιδίων.
Πέντε έτη μετά την έκδοση του βιβλίου του Williams όλοι σχεδόν οι βιολόγοι είχαν εγκαταλείψει τη θεωρία της «επιλογής ομάδας». Οι μόνοι που φαίνεται ότι εξακολουθούν να την πιστεύουν σήμερα είναι οι πολιτικοί και για αυτό ίσως οι εκκλήσεις τους δεν φέρνουν απολύτως κανένα αποτέλεσμα.
Καρολος
Κυριακή 15 Μαρτίου 2009
Δευτέρα 9 Μαρτίου 2009
Η οικονομικη κριση ευνοει τις..ωριμες!
Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που περνάμε αυτό τον καιρό, δεν υπάρχουν μόνο χαμένοι αλλά και κερδισμένοι. Τα θρησκευτικά κινήματα π.χ., όπως έχουν δείξει πολλές έρευνες, ωφελούνται καθώς αυξάνουν σημαντικά την πελατεία τους και γεμίζουν οι εκκλησίες.
Μια άλλη κατηγορία ανθρώπων που ωφελούνται είναι οι ώριμες γυναίκες. Οπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες Αμερικανών ψυχολόγων, σε περιόδους οικονομικής κρίσης αυξάνεται σημαντικά η ζήτηση μεταξύ των ανδρών για ώριμες ηλικιακά γυναίκες!
Οπως έχουν δείξει άπειρες έρευνες σε όλα τα μέρη του κόσμου, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες επιλέγουν συντρόφους με κριτήριο τη μεγιστοποίηση της αναπαραγωγικής επιτυχίας. Για τους άντρες αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι το βασικό κριτήριο επιλογής τους είναι η ηλικία της συντρόφου -καθ' όσον η ηλικία συνδέεται άμεσα με τη γονιμότητα. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι οι άνδρες προτιμούν γυναίκες των οποίων τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματος παραπέμπουν σε νιότη: Μεγάλα μάτια, γεμάτα μάγουλα, μικρή αναλογία μέσης προς γοφούς, μεγάλη σωματική μάζα κ.λπ. (βλ. Ε. Καφετζόπουλος «Ο Σεξουαλικός Πίθηκος» εκδ. Κάτοπτρο)
Ομως, μια πρόσφατη έρευνα των Αμερικανών ψυχολόγων Terry Pettijohn και Brian Jungeberg που δημοσιεύθηκε στο «Peersonality and Social Psychology Bulletin» έδειξε ότι αυτό δεν ισχύει πάντοτε. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ψυχολόγους, σε περιόδους οικονομικών κρίσεων οι άνδρες προτιμούν ώριμες ηλικιακά γυναίκες.Η έρευνα χρησιμοποίησε ως δείγμα τις φωτογραφίες των γυναικών τις οποίες το αμερικανικό περιοδικό Playboy αναδεικνύει σε Plαymates of the Year (την ομορφότερη της χρονιάς) και τις οποίες δημοσιεύει στις κεντρικές του σελίδες. Η έρευνα κάλυψε την περίοδο 1960 (που το περιοδικο άρχισε να δημοσιεύει τη φωτογραφία της Playmate of the Year) μέχρι το 2002. Οι επιλογές αυτές, σύμφωνα με τους ερευνητές, θεωρείται ότι εκφράζουν τις ερωτικές προτιμήσεις των Αμερικανών αρσενικών, των οποίων το Playboy είναι ένας σημαντικός εκφραστής.
Η έρευνα έδειξε ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι γυναίκες που αναδεικνύονταν σε Playmates of the Year ήσαν οι ηλικιακά πιο ώριμες: «Στους δύσκολους κοινωνικά και οικονομικά καιρούς» αναφέρει η έρευνα, «υπάρχει προτίμηση για σχετικά πιο ώριμα χαρακτηριστικά προσώπου και σώματος». Οσον αφορά τα χαρακτηριστικά του προσώπου, όταν η οικονομική κατάσταση ήταν απειλητική και επικρατούσε απαισιοδοξία τα Playmates of the Year είχαν (σχετικά) μικρότερα μάτια, λεπτότερα μάγουλα και μεγαλύτερα πιγούνια.
Αντίθετα, όταν η οικονομική κατάσταση ήταν καλή, οι προτιμήσεις σε χαρακτηριστικά προσώπου περιλαμβάνουν μεγαλύτερα μάτια, πιο γεμάτα μάγουλα και μικρότερα πιγούνια.Οσον αφορά τώρα τα χαρακτηριστικά του σώματος, όταν οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ήσαν κακές, τα Playmates of the Year του Playboy ήσαν πιο βαριές, πιο τετράγωνες, με μεγαλύτερη μέση, μεγαλύτερη αναλογία μέσης προς γοφούς και μικρότερη σωματική μάζα. Αντίστροφα, όταν οι καιροί ήσαν καλοί τα Playmates of the Year είχαν μικρότερες αναλογίες μέσης προς γοφούς, μεγαλύτερη σωματική μάζα και πιο τονισμένες καμπύλες.
Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ψυχολόγους, το γεγονός ότι οι άνδρες προτιμούν πιο ώριμες ηλικιακά γυναίκες σε περιόδους οικονομικής κρίσης μπορεί να οφείλεται στα αισθήματα αυξημένης ανασφάλειας που βιώνουν.«Οταν οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες είναι απειλητικές», γράφουν, «οι άνθρωποι παρουσιάζουν αυξημένη ανάγκη για ασφάλεια. Αυτή η έλλειψη ασφάλειας οδηγεί στην αναζήτηση συντρόφων που ικανοποιούν αυτές τις ανάγκες. Ανάλογα με την κατάσταση, τα άτομα θα χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες που παρέχει η εμφάνιση του άλλου προκειμένου να λάβουν αποφάσεις. Διαφορετικές καταστάσεις μπορεί να επηρεάσουν τις προτιμήσεις των ανθρώπων για ορισμένα χαρακτηρηστικά του προσώπου και του σώματος. Ετσι π.χ. τα άτομα που βιώνουν απειλητικές καταστάσεις, αισθάνονται φόβο, αβεβαιότητα και στρες. Σε αυτές τις καταστάσεις είναι φυσικό να προτιμάει κανείς ένα σύντροφο του οποίου τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματος εκφράζουν ωριμότητα, ανεξαρτησία και ασφάλεια -δηλαδή χαρακτηριστικά τα οποία μειώνουν τα αισθήματα του φόβου, του στρες και της αβεβαιότητας».
Πάντως, προτού ανοίξουν τις σαμπάνιες οι «ώριμες» κυρίες θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα εξής δύο σημεία:
* Πρώτον, για να γίνουν αποδεκτά τα συμπεράσματα της έρευνας των Αμερικανών ψυχολόγων θα πρέπει να γίνουν ανάλογες έρευνες και σε άλλες χώρες και πολιτισμούς και να δώσουν ανάλογα αποτελέσματα.
* Δεύτερον, και πιο σημαντικό, ο όρος «ώριμη ηλικία» που χρησιμοποιείται στην έρευνα είναι σχετικός. Η πιο ώριμη ηλικιακά από τις κοπέλες που χρησιμοποιήθηκαν στο δείγμα Playmate of the Year του Playboy ήταν ...33 χρόνων!
ΚΑΡΟΛΟΣ
Ελευθεροτυπια 07/03/2009
Μια άλλη κατηγορία ανθρώπων που ωφελούνται είναι οι ώριμες γυναίκες. Οπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες Αμερικανών ψυχολόγων, σε περιόδους οικονομικής κρίσης αυξάνεται σημαντικά η ζήτηση μεταξύ των ανδρών για ώριμες ηλικιακά γυναίκες!
Οπως έχουν δείξει άπειρες έρευνες σε όλα τα μέρη του κόσμου, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες επιλέγουν συντρόφους με κριτήριο τη μεγιστοποίηση της αναπαραγωγικής επιτυχίας. Για τους άντρες αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι το βασικό κριτήριο επιλογής τους είναι η ηλικία της συντρόφου -καθ' όσον η ηλικία συνδέεται άμεσα με τη γονιμότητα. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι οι άνδρες προτιμούν γυναίκες των οποίων τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματος παραπέμπουν σε νιότη: Μεγάλα μάτια, γεμάτα μάγουλα, μικρή αναλογία μέσης προς γοφούς, μεγάλη σωματική μάζα κ.λπ. (βλ. Ε. Καφετζόπουλος «Ο Σεξουαλικός Πίθηκος» εκδ. Κάτοπτρο)
Ομως, μια πρόσφατη έρευνα των Αμερικανών ψυχολόγων Terry Pettijohn και Brian Jungeberg που δημοσιεύθηκε στο «Peersonality and Social Psychology Bulletin» έδειξε ότι αυτό δεν ισχύει πάντοτε. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ψυχολόγους, σε περιόδους οικονομικών κρίσεων οι άνδρες προτιμούν ώριμες ηλικιακά γυναίκες.Η έρευνα χρησιμοποίησε ως δείγμα τις φωτογραφίες των γυναικών τις οποίες το αμερικανικό περιοδικό Playboy αναδεικνύει σε Plαymates of the Year (την ομορφότερη της χρονιάς) και τις οποίες δημοσιεύει στις κεντρικές του σελίδες. Η έρευνα κάλυψε την περίοδο 1960 (που το περιοδικο άρχισε να δημοσιεύει τη φωτογραφία της Playmate of the Year) μέχρι το 2002. Οι επιλογές αυτές, σύμφωνα με τους ερευνητές, θεωρείται ότι εκφράζουν τις ερωτικές προτιμήσεις των Αμερικανών αρσενικών, των οποίων το Playboy είναι ένας σημαντικός εκφραστής.
Η έρευνα έδειξε ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι γυναίκες που αναδεικνύονταν σε Playmates of the Year ήσαν οι ηλικιακά πιο ώριμες: «Στους δύσκολους κοινωνικά και οικονομικά καιρούς» αναφέρει η έρευνα, «υπάρχει προτίμηση για σχετικά πιο ώριμα χαρακτηριστικά προσώπου και σώματος». Οσον αφορά τα χαρακτηριστικά του προσώπου, όταν η οικονομική κατάσταση ήταν απειλητική και επικρατούσε απαισιοδοξία τα Playmates of the Year είχαν (σχετικά) μικρότερα μάτια, λεπτότερα μάγουλα και μεγαλύτερα πιγούνια.
Αντίθετα, όταν η οικονομική κατάσταση ήταν καλή, οι προτιμήσεις σε χαρακτηριστικά προσώπου περιλαμβάνουν μεγαλύτερα μάτια, πιο γεμάτα μάγουλα και μικρότερα πιγούνια.Οσον αφορά τώρα τα χαρακτηριστικά του σώματος, όταν οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ήσαν κακές, τα Playmates of the Year του Playboy ήσαν πιο βαριές, πιο τετράγωνες, με μεγαλύτερη μέση, μεγαλύτερη αναλογία μέσης προς γοφούς και μικρότερη σωματική μάζα. Αντίστροφα, όταν οι καιροί ήσαν καλοί τα Playmates of the Year είχαν μικρότερες αναλογίες μέσης προς γοφούς, μεγαλύτερη σωματική μάζα και πιο τονισμένες καμπύλες.
Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ψυχολόγους, το γεγονός ότι οι άνδρες προτιμούν πιο ώριμες ηλικιακά γυναίκες σε περιόδους οικονομικής κρίσης μπορεί να οφείλεται στα αισθήματα αυξημένης ανασφάλειας που βιώνουν.«Οταν οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες είναι απειλητικές», γράφουν, «οι άνθρωποι παρουσιάζουν αυξημένη ανάγκη για ασφάλεια. Αυτή η έλλειψη ασφάλειας οδηγεί στην αναζήτηση συντρόφων που ικανοποιούν αυτές τις ανάγκες. Ανάλογα με την κατάσταση, τα άτομα θα χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες που παρέχει η εμφάνιση του άλλου προκειμένου να λάβουν αποφάσεις. Διαφορετικές καταστάσεις μπορεί να επηρεάσουν τις προτιμήσεις των ανθρώπων για ορισμένα χαρακτηρηστικά του προσώπου και του σώματος. Ετσι π.χ. τα άτομα που βιώνουν απειλητικές καταστάσεις, αισθάνονται φόβο, αβεβαιότητα και στρες. Σε αυτές τις καταστάσεις είναι φυσικό να προτιμάει κανείς ένα σύντροφο του οποίου τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματος εκφράζουν ωριμότητα, ανεξαρτησία και ασφάλεια -δηλαδή χαρακτηριστικά τα οποία μειώνουν τα αισθήματα του φόβου, του στρες και της αβεβαιότητας».
Πάντως, προτού ανοίξουν τις σαμπάνιες οι «ώριμες» κυρίες θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα εξής δύο σημεία:
* Πρώτον, για να γίνουν αποδεκτά τα συμπεράσματα της έρευνας των Αμερικανών ψυχολόγων θα πρέπει να γίνουν ανάλογες έρευνες και σε άλλες χώρες και πολιτισμούς και να δώσουν ανάλογα αποτελέσματα.
* Δεύτερον, και πιο σημαντικό, ο όρος «ώριμη ηλικία» που χρησιμοποιείται στην έρευνα είναι σχετικός. Η πιο ώριμη ηλικιακά από τις κοπέλες που χρησιμοποιήθηκαν στο δείγμα Playmate of the Year του Playboy ήταν ...33 χρόνων!
ΚΑΡΟΛΟΣ
Ελευθεροτυπια 07/03/2009
Επιβιωνουν οι "φουσκωτοι";
Ορισμένοι έχουν επιφυλάξεις σχετικά με τις πολιτικές συνέπειες των θεωριών του Δαρβίνου διότι ταυτίζουν την θεωρία της «φυσικής επιλογής» με την «επιβίωση του ισχυροτέρου». Και από την στιγμή που ισχύει αυτό τότε ανοίγει ο δρόμος για την νομιμοποίηση του «δικαίου του ισχυροτέρου», του «νόμου της ζούγκλας», του «ο θάνατός σου, η ζωή μου» και για άλλα παρεμφερή χαριτωμένα.
Αναμφίβολα ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής είναι το κεντρικό σημείο της εξελικτικής θεωρίας. Ομως ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής δεν οδηγεί κατ' ανάγκη στην επικράτηση του «ισχυροτέρου». Οδηγεί στην επικράτηση του πιο «κατάλληλου» ή «ευπροσάρμοστου», που είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό.Σε έναν πληθυσμό η κάθε γενιά παρουσιάζει μια ποικιλομορφία φυσικών χαρακτηριστικών. Αλλα από αυτά είναι κληροδοτημένα από την προηγούμενη γενιά και άλλα είναι το αποτέλεσμα τυχαίων μεταλλάξεων του γενετικού υλικού. Η θεωρία της φυσικής επιλογής λέει ότι οι οργανισμοί που θα μεταφέρουν τα γονίδιά τους στις επόμενες γενιές, είναι αυτοί των οποίων τα χαρακτηριστικά βοηθούν στην επιβίωση και την αναπαραγωγή τους.
Οπως γράφει ο κορυφαίος βιολόγος Ernst Mayr «τα άτομα με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να επιβιώνουν και να αναπαράγονται επιτυχώς είναι και τα καλύτερα προσαρμοσμένα λόγω του ότι κατέχουν έναν ιδιαίτερο συνδυασμό γνωρισμάτων». Οπως τονίζει ο Mayr, αυτό που ο Δαρβίνος ονόμασε φυσική επιλογή είναι στην πραγματικότητα μια διαδικασία εξάλειψης: γεννήτορες της επόμενης γενιάς γίνονται τα άτομα εκείνα μεταξύ των απογόνων των γονιών τους τα οποία επιβιώνουν είτε τυχαία είτε επειδή κατέχουν χαρακτηριστικά που τα καθιστούν ιδιαίτερα καλά προσαρμοσμένα στις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες. (Ernst Mayr, «Τι είναι η εξέλιξη», Εκδ. Κάτοπτρο).
Ομως αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκη την επιβίωση του ισχυροτέρου. Ας υποθέσουμε ότι ξαφνικά λόγω μιας τυχαίας μεταλλαγής στο γενετικό υλικό εμφανίζεται μεταξύ του πληθυσμού μας ένα άτομο -ας τον πούμε Χάρη- το οποίο δεν αισθάνεται την ίδια αποστροφή στα ανθρώπινα απόβλητα όπως οι υπόλοιποι. Ο Χάρης ζει στους υπονόμους και καμιά φορά τρέφεται από ακαθαρσίες. Κατά τα άλλα ο Χάρης έχει σώμα μποντιμπιλντερά και γενικώς «γ... και δέρνει». Με άλλα λόγια έχει όλα τα προσόντα για να θριαμβεύσει στη μάχη για την «επιβίωση του ισχυροτέρου», σωστά; Αμ δε! Το πρόβλημα είναι ότι ο Χάρης θα είχε περίπου μηδενικές πιθανότητες να αφήσει απογόνους. Μπορείτε να φανταστείτε μια κοπέλα που θα δεχόταν να βγει μαζί του για μια ρομαντική βόλτα στους υπονόμους, ή να πάει το καλοκαίρι μαζί του για βραδινό μπάνιο στους βόθρους; Η φυσική λοιπόν επιλογή δεν πρόκειται να ευνοήσει τον Χάρη. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χάρης είναι λιγότερο «ισχυρός» από τους υπόλοιπους. Σημαίνει απλά ότι το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό με το οποίο τον προίκισε η φύση -δηλαδή η έλξη που αισθάνεται για τα απόβλητα- δεν είναι κατάλληλο για το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο ζει. Αν ο Χάρης ήταν αλογόμυγα, τότε αυτό το χαρακτηριστικό θα του παρείχε μια ζηλευτή θέση μεταξύ των ομοειδών του.
Το περιβάλλον είναι εκείνο που επιλέγει ποιο χαρακτηριστικό είναι κατάλληλο - και αυτό, όπως έδειξε το προηγούμενο παράδειγμα, δεν είναι πάντοτε η ισχύς.«Ο ικανός», γράφει ο Ποταμιάνος, «δεν είναι κατ' ανάγκη αυτός με τα φουσκωτά μπράτσα ή με το επιβλητικό παράστημα συνοδευόμενο και από το ανάλογο εξουσιαστικό ύφος, παρά είναι αυτός που... "θηλυκώνει" όσο καλύτερα γίνεται. Η προσαρμοστική ικανότητα είναι εντέλει σαν το κλειδί στην κλειδαριά. (Θα πρέπει να φανταστούμε) τα άτομα που ανήκουν στο ίδιο είδος πώς εισχωρούν σαν όλο και πιο ταιριαστά κλειδιά μέσα στις κλειδαριές που είναι οι οικολογικές εστίες τους» (Δ. Ποταμιάνος, «Ενικός-Πληθυντικός», Εκδ. Καστανιώτης).
Επίσης και στις μεγάλες αλλαγές που συντελέστηκαν στο ζωικό βασίλειο λόγω τυχαίων περιστατικών (καταστροφών κ.λπ.) κατά τη διάρκεια των εκατομμυρίων ετών της εξέλιξης, η ισχύς φαίνεται να έπαιξε μικρό ρόλο στην επιβίωση. Η πιο γνωστή τέτοια μαζική καταστροφή αφορά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων στο τέλος της εποχής του Κρητιδικού πριν από 65 εκατομμύρια έτη που προκλήθηκε, πιθανότατα, από την πρόσκρουση ενός αστεροειδούς στη Γη. Στην καταστροφή επέζησαν οι χελώνες και οι σαύρες - ζώα τα οποία μάλλον δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν ισχυρότερα των δεινοσαύρων.«Χρειάστηκε ένας αιώνας», γραφει ο Kay, «για να γίνουν κατανοητά τα μαθηματικά των ιδεών του Δαρβίνου. Εν τω μεταξύ η σύγχυση της φράσης "η επιβίωση του πιο δυνατού" οδήγησε στην εσφαλμένη πεποίθηση ότι η εξέλιξη ήταν μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης η οποία είχε και ηθικές συνέπειες και δικαιολογούσε απόψεις για φυλετική ανωτερότητα και ευγονικές πολιτικές». (John Kay, «Η αλήθεια για τις αγορές», Εκδ. Κριτική).
Κάρολος
Αναμφίβολα ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής είναι το κεντρικό σημείο της εξελικτικής θεωρίας. Ομως ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής δεν οδηγεί κατ' ανάγκη στην επικράτηση του «ισχυροτέρου». Οδηγεί στην επικράτηση του πιο «κατάλληλου» ή «ευπροσάρμοστου», που είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό.Σε έναν πληθυσμό η κάθε γενιά παρουσιάζει μια ποικιλομορφία φυσικών χαρακτηριστικών. Αλλα από αυτά είναι κληροδοτημένα από την προηγούμενη γενιά και άλλα είναι το αποτέλεσμα τυχαίων μεταλλάξεων του γενετικού υλικού. Η θεωρία της φυσικής επιλογής λέει ότι οι οργανισμοί που θα μεταφέρουν τα γονίδιά τους στις επόμενες γενιές, είναι αυτοί των οποίων τα χαρακτηριστικά βοηθούν στην επιβίωση και την αναπαραγωγή τους.
Οπως γράφει ο κορυφαίος βιολόγος Ernst Mayr «τα άτομα με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να επιβιώνουν και να αναπαράγονται επιτυχώς είναι και τα καλύτερα προσαρμοσμένα λόγω του ότι κατέχουν έναν ιδιαίτερο συνδυασμό γνωρισμάτων». Οπως τονίζει ο Mayr, αυτό που ο Δαρβίνος ονόμασε φυσική επιλογή είναι στην πραγματικότητα μια διαδικασία εξάλειψης: γεννήτορες της επόμενης γενιάς γίνονται τα άτομα εκείνα μεταξύ των απογόνων των γονιών τους τα οποία επιβιώνουν είτε τυχαία είτε επειδή κατέχουν χαρακτηριστικά που τα καθιστούν ιδιαίτερα καλά προσαρμοσμένα στις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες. (Ernst Mayr, «Τι είναι η εξέλιξη», Εκδ. Κάτοπτρο).
Ομως αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκη την επιβίωση του ισχυροτέρου. Ας υποθέσουμε ότι ξαφνικά λόγω μιας τυχαίας μεταλλαγής στο γενετικό υλικό εμφανίζεται μεταξύ του πληθυσμού μας ένα άτομο -ας τον πούμε Χάρη- το οποίο δεν αισθάνεται την ίδια αποστροφή στα ανθρώπινα απόβλητα όπως οι υπόλοιποι. Ο Χάρης ζει στους υπονόμους και καμιά φορά τρέφεται από ακαθαρσίες. Κατά τα άλλα ο Χάρης έχει σώμα μποντιμπιλντερά και γενικώς «γ... και δέρνει». Με άλλα λόγια έχει όλα τα προσόντα για να θριαμβεύσει στη μάχη για την «επιβίωση του ισχυροτέρου», σωστά; Αμ δε! Το πρόβλημα είναι ότι ο Χάρης θα είχε περίπου μηδενικές πιθανότητες να αφήσει απογόνους. Μπορείτε να φανταστείτε μια κοπέλα που θα δεχόταν να βγει μαζί του για μια ρομαντική βόλτα στους υπονόμους, ή να πάει το καλοκαίρι μαζί του για βραδινό μπάνιο στους βόθρους; Η φυσική λοιπόν επιλογή δεν πρόκειται να ευνοήσει τον Χάρη. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χάρης είναι λιγότερο «ισχυρός» από τους υπόλοιπους. Σημαίνει απλά ότι το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό με το οποίο τον προίκισε η φύση -δηλαδή η έλξη που αισθάνεται για τα απόβλητα- δεν είναι κατάλληλο για το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο ζει. Αν ο Χάρης ήταν αλογόμυγα, τότε αυτό το χαρακτηριστικό θα του παρείχε μια ζηλευτή θέση μεταξύ των ομοειδών του.
Το περιβάλλον είναι εκείνο που επιλέγει ποιο χαρακτηριστικό είναι κατάλληλο - και αυτό, όπως έδειξε το προηγούμενο παράδειγμα, δεν είναι πάντοτε η ισχύς.«Ο ικανός», γράφει ο Ποταμιάνος, «δεν είναι κατ' ανάγκη αυτός με τα φουσκωτά μπράτσα ή με το επιβλητικό παράστημα συνοδευόμενο και από το ανάλογο εξουσιαστικό ύφος, παρά είναι αυτός που... "θηλυκώνει" όσο καλύτερα γίνεται. Η προσαρμοστική ικανότητα είναι εντέλει σαν το κλειδί στην κλειδαριά. (Θα πρέπει να φανταστούμε) τα άτομα που ανήκουν στο ίδιο είδος πώς εισχωρούν σαν όλο και πιο ταιριαστά κλειδιά μέσα στις κλειδαριές που είναι οι οικολογικές εστίες τους» (Δ. Ποταμιάνος, «Ενικός-Πληθυντικός», Εκδ. Καστανιώτης).
Επίσης και στις μεγάλες αλλαγές που συντελέστηκαν στο ζωικό βασίλειο λόγω τυχαίων περιστατικών (καταστροφών κ.λπ.) κατά τη διάρκεια των εκατομμυρίων ετών της εξέλιξης, η ισχύς φαίνεται να έπαιξε μικρό ρόλο στην επιβίωση. Η πιο γνωστή τέτοια μαζική καταστροφή αφορά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων στο τέλος της εποχής του Κρητιδικού πριν από 65 εκατομμύρια έτη που προκλήθηκε, πιθανότατα, από την πρόσκρουση ενός αστεροειδούς στη Γη. Στην καταστροφή επέζησαν οι χελώνες και οι σαύρες - ζώα τα οποία μάλλον δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν ισχυρότερα των δεινοσαύρων.«Χρειάστηκε ένας αιώνας», γραφει ο Kay, «για να γίνουν κατανοητά τα μαθηματικά των ιδεών του Δαρβίνου. Εν τω μεταξύ η σύγχυση της φράσης "η επιβίωση του πιο δυνατού" οδήγησε στην εσφαλμένη πεποίθηση ότι η εξέλιξη ήταν μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης η οποία είχε και ηθικές συνέπειες και δικαιολογούσε απόψεις για φυλετική ανωτερότητα και ευγονικές πολιτικές». (John Kay, «Η αλήθεια για τις αγορές», Εκδ. Κριτική).
Κάρολος
Ο Μανος ο Παγκαλος και η ..ουρα του παγωνιου!
«Εξυπνοι πολιτικοί, θα μπορούσαν να είχαν φτάσει πολύ ψηλά αν ήταν πιο προσεκτικοί» σχολίαζε ο οδηγός του ταξί που με έφερνε στην εφημερίδα, ακούγοντας την εβομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή των δύο πολιτικών. Υπερβολική ίσως η άποψη του οδηγού, όμως η εκτίμηση ότι ο Μάνος και ο Πάγκαλος ακολουθούσαν πάντοτε μια στρατηγική «υψηλού ρίσκου» είναι αρκετά διαδεδομένη στην κοινωνία.Ομως οι δύο πολιτικοί δεν είναι τα μόνα έμβια όντα που υιοθετούν μια συμπεριφορά «υψηλού ρίσκου» -δηλαδή μια συμπεριφορά που εκ πρώτης όψεως επιβάλλει μεγάλο κόστος στον φορέα της.
Μια άλλη περίπτωση είναι η ουρά του αρσενικού παγονιού. Οταν το παγόνι ανοίγει την ουρά του, μπορεί να είναι πολύ όμορφο αλλά είναι και πολύ εμφανές για τους θηρευτές του. Επίσης η μεγάλη του ουρά αναμφίβολα το καθιστά δυσκίνητο και εύκολη λεία των αρπακτικών. Τα ίδιο ισχύει και για τα μεγάλα και βαριά κέρατα των αρσενικών ελαφιών. Είναι εντυπωσιακά, όμως εμποδίζουν την ταχεία διαφυγή τους από τους θηρευτές -επιπλέον μπορούν να μπλεχτούν σε χαμηλά κλαδιά δένδρων και έτσι να δυσχεράνει ακόμα περισσότερο η διαφυγή τους.
Ποιοι είναι λοιπόν οι λόγοι για τους οποίους η φύση επέτρεψε την επιβίωση τέτοιων ριψοκίνδυνων χαρακτηριστικών -όπως η πολιτική συμπεριφορά των δύο πολιτικών, οι μεγάλες ουρές των παγονιών και τα μεγάλα κέρατα των ελαφιών; Την απάντηση στο ερώτημα αυτό τη χρωστάμε στους μεγάλους Ισραηλινούς βιολόγους Αμοτζ και Αβισαγκ Ζαχάβι που διατύπωσαν τη λεγόμενη «Αρχή της Μειονεξίας» (the Handicap Principle). Σύμφωνα με αυτήν, όλα τα προαναφερθέντα μειονεκτήματα λειτουργούν ως σήματα, ως διαφήμιση των γονιδίων του φορέα (Α.& Α. Ζαχάβι «Η Αρχή της Μειονεξίας», εκδ. «Κάτοπτρο»). Το μήνυμα π.χ. που στέλνει το αρσενικό παγόνι με την πλουμιστή ουρά είναι:«Κατάφερα να επιβιώσω παρά το γεγονός ότι έχω μια τεράστια ουρά, άρα είμαι πιο ικανός και κατά συνέπεια πιο ελκυστικός από τα άλλα παγόνια».
Πρόκειται με άλλα λόγια για «εθελούσια μειονεκτήματα», παρόμοια με αυτά που επιβάλλονται στους ισχυρότερους παίκτες σε παιχνίδια ή αθλήματα -όπως η αφαίρεση της βασίλισσας του ισχυρότερου σε μια παρτίδα σκάκι ή η βαθμολογία με την οποία ξεκινά ο πλέον έμπειρος παίκτης του γκολφ. Το εθελούσιο μειονέκτημα αποδεικνύει, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι η επικράτηση του νικητή οφείλεται στη δεξιότητά του και όχι στον παράγοντα τύχη. Η ουρά του παγονιού και τα κέρατα του ελαφιού δεν είναι απλά μειονεκτήματα αλλά εθελούσια μειονεκτήματα. Τους επιτρέπουν να διαφημίζουν την ποιότητά τους.
Αυτό που είναι ουσιαστικό είναι το γεγονός ότι τα «μειονεκτήματα» πρέπει να είναι πραγματικά, δηλαδή να επιβάλλουν πραγματικό κόστος στον φορέα τους προκειμένου να είναι αξιόπιστα: «Αν», γράφει ο καθηγητής Εξελικτικής Βιολογίας Geofrey Miller, «οι μεγάλες φανταχτερές ουρές των παγονιών ήταν εύκολο να αναπτυχθούν και να διατηρηθούν και αν ήσαν ελαφρές στη μεταφορά τους, τότε κάθε γέρικο παγόνι θα μπορούσε να έχει ανεξάρτητα από το πόσο κακεχτικό, πεινασμένο ή γεμάτο παράσιτα ήταν. Αν η ουρά δεν εμπεριείχε κόστος για τον φορέα της, δεν θα εμπεριείχε καμιά πληροφορία σχετικά με τις ικανότητές του».
Η πολιτική στρατηγική «υψηλού ρίσκου» των δύο πολιτικών πληροί τα προαναφερθέντα κριτήρια: Συνεπαγόταν πάντοτε πραγματικό κόστος στον φορέα της. Οταν ο Μάνος στενοχώρησε τον Κωστάκη τον Μέγα γνώριζε ότι το διακύβευμα ήταν το μέλλον του στη Ν.Δ. Οταν ο Πάγκαλος στενοχώρησε με τη σειρά του την αυτής εξοχότητα Μάργκαρετ Ολμπράιτ (περίοδος Οτσαλάν) ήξερε ότι έλεγε πιθανώς το οριστικό μπάι-μπάι σε οποιεσδήποτε ελπίδες είχε για υψηλότερα αξιώματα σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ. Η λογική λοιπόν της αυτοδιαφήμισης των γονιδίων εξηγεί την υιοθέτηση της στρατηγικής «υψηλού ρίσκου» από έναν οργανισμό. Η ύπαρξη υγιών και γερών γονιδίων με τη σειρά της ελκύει το άλλο φύλο. Συνεπώς, αυτά τα χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές αυξάνουν τις πιθανότητες αναπαραγωγής των γονιδίων του φορέα στις επόμενες γενιές.Από την εξελικτική σκοπιά λοιπόν η πολιτική συμπεριφορά του Μάνου και του Πάγκαλου είναι ριψοκίνδυνη μόνο αν ιδωθεί μέσα στο στενό πλαίσιο της πολιτικής αρένας. Αν, αντιθέτως, ιδωθεί μέσα από το πολύ πιο γενικευμένο πλαίσιο της βιολογικής εξέλιξης τότε η εικόνα αλλάζει ριζικά. Σε αυτό το επίπεδο, αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη στρατηγική αναπαραγωγής των γονιδιακών τους αντιγράφων -όπως ακριβώς και η ουρά του παγονιού ή τα κέρατα του ελαφιού.
Η απόδειξη; Ο Θόδωρος έχει πέντε παιδιά και ο Στέφανος άλλα πέντε!!!
Κάρολος
2 - 28/02/200
Μια άλλη περίπτωση είναι η ουρά του αρσενικού παγονιού. Οταν το παγόνι ανοίγει την ουρά του, μπορεί να είναι πολύ όμορφο αλλά είναι και πολύ εμφανές για τους θηρευτές του. Επίσης η μεγάλη του ουρά αναμφίβολα το καθιστά δυσκίνητο και εύκολη λεία των αρπακτικών. Τα ίδιο ισχύει και για τα μεγάλα και βαριά κέρατα των αρσενικών ελαφιών. Είναι εντυπωσιακά, όμως εμποδίζουν την ταχεία διαφυγή τους από τους θηρευτές -επιπλέον μπορούν να μπλεχτούν σε χαμηλά κλαδιά δένδρων και έτσι να δυσχεράνει ακόμα περισσότερο η διαφυγή τους.
Ποιοι είναι λοιπόν οι λόγοι για τους οποίους η φύση επέτρεψε την επιβίωση τέτοιων ριψοκίνδυνων χαρακτηριστικών -όπως η πολιτική συμπεριφορά των δύο πολιτικών, οι μεγάλες ουρές των παγονιών και τα μεγάλα κέρατα των ελαφιών; Την απάντηση στο ερώτημα αυτό τη χρωστάμε στους μεγάλους Ισραηλινούς βιολόγους Αμοτζ και Αβισαγκ Ζαχάβι που διατύπωσαν τη λεγόμενη «Αρχή της Μειονεξίας» (the Handicap Principle). Σύμφωνα με αυτήν, όλα τα προαναφερθέντα μειονεκτήματα λειτουργούν ως σήματα, ως διαφήμιση των γονιδίων του φορέα (Α.& Α. Ζαχάβι «Η Αρχή της Μειονεξίας», εκδ. «Κάτοπτρο»). Το μήνυμα π.χ. που στέλνει το αρσενικό παγόνι με την πλουμιστή ουρά είναι:«Κατάφερα να επιβιώσω παρά το γεγονός ότι έχω μια τεράστια ουρά, άρα είμαι πιο ικανός και κατά συνέπεια πιο ελκυστικός από τα άλλα παγόνια».
Πρόκειται με άλλα λόγια για «εθελούσια μειονεκτήματα», παρόμοια με αυτά που επιβάλλονται στους ισχυρότερους παίκτες σε παιχνίδια ή αθλήματα -όπως η αφαίρεση της βασίλισσας του ισχυρότερου σε μια παρτίδα σκάκι ή η βαθμολογία με την οποία ξεκινά ο πλέον έμπειρος παίκτης του γκολφ. Το εθελούσιο μειονέκτημα αποδεικνύει, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι η επικράτηση του νικητή οφείλεται στη δεξιότητά του και όχι στον παράγοντα τύχη. Η ουρά του παγονιού και τα κέρατα του ελαφιού δεν είναι απλά μειονεκτήματα αλλά εθελούσια μειονεκτήματα. Τους επιτρέπουν να διαφημίζουν την ποιότητά τους.
Αυτό που είναι ουσιαστικό είναι το γεγονός ότι τα «μειονεκτήματα» πρέπει να είναι πραγματικά, δηλαδή να επιβάλλουν πραγματικό κόστος στον φορέα τους προκειμένου να είναι αξιόπιστα: «Αν», γράφει ο καθηγητής Εξελικτικής Βιολογίας Geofrey Miller, «οι μεγάλες φανταχτερές ουρές των παγονιών ήταν εύκολο να αναπτυχθούν και να διατηρηθούν και αν ήσαν ελαφρές στη μεταφορά τους, τότε κάθε γέρικο παγόνι θα μπορούσε να έχει ανεξάρτητα από το πόσο κακεχτικό, πεινασμένο ή γεμάτο παράσιτα ήταν. Αν η ουρά δεν εμπεριείχε κόστος για τον φορέα της, δεν θα εμπεριείχε καμιά πληροφορία σχετικά με τις ικανότητές του».
Η πολιτική στρατηγική «υψηλού ρίσκου» των δύο πολιτικών πληροί τα προαναφερθέντα κριτήρια: Συνεπαγόταν πάντοτε πραγματικό κόστος στον φορέα της. Οταν ο Μάνος στενοχώρησε τον Κωστάκη τον Μέγα γνώριζε ότι το διακύβευμα ήταν το μέλλον του στη Ν.Δ. Οταν ο Πάγκαλος στενοχώρησε με τη σειρά του την αυτής εξοχότητα Μάργκαρετ Ολμπράιτ (περίοδος Οτσαλάν) ήξερε ότι έλεγε πιθανώς το οριστικό μπάι-μπάι σε οποιεσδήποτε ελπίδες είχε για υψηλότερα αξιώματα σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ. Η λογική λοιπόν της αυτοδιαφήμισης των γονιδίων εξηγεί την υιοθέτηση της στρατηγικής «υψηλού ρίσκου» από έναν οργανισμό. Η ύπαρξη υγιών και γερών γονιδίων με τη σειρά της ελκύει το άλλο φύλο. Συνεπώς, αυτά τα χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές αυξάνουν τις πιθανότητες αναπαραγωγής των γονιδίων του φορέα στις επόμενες γενιές.Από την εξελικτική σκοπιά λοιπόν η πολιτική συμπεριφορά του Μάνου και του Πάγκαλου είναι ριψοκίνδυνη μόνο αν ιδωθεί μέσα στο στενό πλαίσιο της πολιτικής αρένας. Αν, αντιθέτως, ιδωθεί μέσα από το πολύ πιο γενικευμένο πλαίσιο της βιολογικής εξέλιξης τότε η εικόνα αλλάζει ριζικά. Σε αυτό το επίπεδο, αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη στρατηγική αναπαραγωγής των γονιδιακών τους αντιγράφων -όπως ακριβώς και η ουρά του παγονιού ή τα κέρατα του ελαφιού.
Η απόδειξη; Ο Θόδωρος έχει πέντε παιδιά και ο Στέφανος άλλα πέντε!!!
Κάρολος
2 - 28/02/200
Πριν απο 150 χρονια
Φέτος γιορτάζουμε την επέτειο 150 ετών από την έκδοση του πιο σημαντικού ίσως βιβλίου που έχει γραφεί στην ιστορία της ανθρωπότητας: «Περί της Καταγωγής των Ειδών», του Αγγλου φυσιοδίφη Κάρολου Δαρβίνου. Ενώ άλλα σημαντικά βιβλία ερμηνεύουν την οικονομία, την πολιτική, τους φυσικούς νόμους κ.λπ., στόχος του βιβλίου του Δαρβίνου ήταν να απαντήσει επιστημονικά σε ένα πολύ πιο σημαντικό ερώτημα:
Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Γιατί είμαστε αυτό που είμαστε;
Οι απαντήσεις που έδωσε ο Δαρβίνος δεν αφορούν μόνο τη φυσική μας ανατομία αλλά ακόμα και τους τρόπους συμπεριφοράς, τις συνήθειες και τη σκέψη μας. «Ολες οι προσπάθειες», γράφει ο διακεκριμένος ζωολόγος G.G.Simpson, «που έγιναν ώς το 1859 για να απαντηθεί το ερώτημα σχετικά με το νόημα της ζωής, είναι ανάξιες λόγου. Θα ήταν καλύτερο να τις αγνοήσουμε παντελώς».
Μέχρι τότε όλα τα ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ανθρώπου ανήκαν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του Θεού. Με την έκδοση του βιβλίου του Δαρβίνου, ο Μεγαλοδύναμος εξαφανίστηκε από το προσκήνιο και την θέση του πήρε ο βιολόγος ο γενετιστής, ο παλαιοντολόγος, ο ανθρωπογεωγράφος, ο ζωολόγος. Φυσικά, οι αντιδράσεις ήσαν έντονες και συνεχίζονται και σήμερα, παρά το γεγονός ότι η επιστήμη τον δικαίωσε απόλυτα.
Οι αντιδράσεις στις απόψεις του Δαρβίνου τότε, όπως και τώρα, δεν οφείλονταν μόνο στο γεγονός ότι παραμέρισε τον Θεό από τα ανθρώπινα τεκταινόμενα. Εκανε και μια άλλη εξίσου αιρετική πράξη: Υποστήριξε ότι η μελέτη του ανθρώπου θα αποτελούσε εφεξής μέρος της μελέτης του ζωικού βασιλείου, γιατί δεν μπορείς να καταλάβεις τον άνθρωπο αν δεν καταλάβεις τα άλλα έμβια όντα -από τους στενούς συγγενείς του, όπως ο χιμπατζής μέχρι τους πολύ μακρινούς συγγενείς του, όπως ο σολομός. Και αυτή φυσικά η άποψη προκάλεσε -και προκαλεί- θύελλα αντιδράσεων μεταξύ όσων θεωρούν ότι υπάρχει μια ποιοτική διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων -ότι δηλαδή ο άνθρωπος έχει κάνει μια ουσιαστική «υπέρβαση», που τον έχει αποκόψει οριστικά από το ζωικό βασίλειο.
Η θεωρία του Δαρβίνου μπορεί να συνοψιστεί σε μία μόνο λέξη: Αναπαραγωγή. Αυτός είναι ο ένας και μοναδικός στόχος της ανθρώπινης ύπαρξης. Επιβιώνουμε για να αναπαράγουμε -η επιβίωση είναι το μέσο για την αναπαραγωγή και όχι το αντίστροφο. «Τα σώματά μας είναι απλές μηχανές επιβίωσης» γράφει ο γνωστός καθηγητής Βιολογίας Richard Dawkins, «αυτόματα οχήματα τυφλά προγραμματισμένα να αποθηκεύουν τα μόρια -γονίδια- που θα περάσουν στις επόμενες γενιές. («Το εγωιστικό γονίδιο», εκδ. «Τροχαλία»)
Η «πάλη του σπέρματος» και όχι η πάλη των τάξεων είναι ο μηχανισμός που εξηγεί τη βασανιστική πορεία μας, που ξεκίνησε πριν από χιλιάδες χρόνια και μας έφερε από τη σαβάνα της Αφρικής στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις Βρυξέλλες.
Γιατί μας αρέσει η ζάχαρη; Γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό παιδοκτονιών το διαπράττουν οι θετοί γονείς; Γιατί οι άνδρες βρίσκουν ελκυστικές τις ξανθιές; Γιατί οι γυναίκες προτιμούν τους επιτυχημένους; Δικαιώνει ο δαρβινισμός την επιβίωση του ισχυρότερου; Οδηγεί η εξελικτική διαδικασία στον σοσιαλισμό ή στον φιλελευθερισμό; Είναι ο ρατσισμός φυσικό φαινόμενο; Γιατί υπάρχει οικογενειοκρατία στην πολιτική; Γιατί οι μουσικοί και οι τραγουδιστές έχουν περισσότερους ερωτικούς συντρόφους σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό; Γιατί οι άνθρωποι των πόλεων φοβούνται τα φίδια περισσότερο από τις πρίζες - παρότι πολύ περισσότεροι έχουν πεθάνει από τις πρίζες παρά από τα φίδια; Ποιο ήταν το πραγματικό νόημα της «Ιλιάδας»; Γιατί τρώμε «του σκασμού» στις γιορτές; Πού διαφέρει η ανδρική από τη γυναικεία ζήλια;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία η νέα αυτή στήλη αυτή θα προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις τις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες. Πάντοτε, φυσικά, από τη σκοπιά της «πάλης του σπέρματος».
Κάρολος (Ελευθεροτυπία 10/2/2009)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)